Information on Poland and Europe | Informacje na temat Polski i Europy

Information on Poland and Europe | Informacje na temat Polski i Europy

Poland / Polska

Location	Położenie
Located in Central Europe bordered by Germany to the west; the Czech Republic and Slovakia to the south; Ukraine and Belarus to the east; and the Baltic Sea, Kaliningrad Oblast (a Russian exclave) and Lithuania to the north. The total area of Poland is 312,679 square kilometres (120,726 sq mi),	Położone między Morzem Bałtyckim na północy a Sudetami i Karpatami na południu, w dorzeczu Wisły, Odry i Niemna. Od północy Polska graniczy z Rosją (z jej obwodem kaliningradzkim) i Litwą, od wschodu z Białorusią i Ukrainą, od południa ze Słowacją i Czechami, od zachodu z Niemcami. Powierzchnia wynosi 312 679 km²
Politics	Ustrój polityczny
The politics of Poland take place in the framework of a parliamentary representative democratic republic, whereby the Prime Minister is the head of government of a multi-party system and the President is the head of state. Executive power is exercised by the President and the government, which consists of a council of ministers led by the Prime Minister. Legislative power is vested in the two chambers of parliament, Sejm and Senate.	Rzeczpospolita Polska jest republiką parlamentarną i realizuje zasady suwerenności narodu, niepodległości i suwerenności państwa, demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego, trójpodziału władzy, pluralizmu, praworządności, społecznej gospodarki rynkowej oraz przyrodzonej godności człowieka. Rzeczpospolita określona jest także jako państwo unitarne. Władzę sprawują: ustawodawczą: Sejm i Senat, wykonawczą: Rada Ministrów i Prezydent, sądowniczą: sądy i trybunały.
Administrative divisions	Podział terytorialny i samorząd
Poland is divided in 16 provinces or Voivodeships. The voivodeships are subdivided into powiats (often referred to as counties), and these are further divided into gminas (also known as communes or municipalities).	Polska jest państwem unitarnym, a ustrój jej władzy lokalnej opiera się na dualizmie, gdyż poza agendami administracji rządowej istnieje samorząd terytorialny, powołany do zadań publicznych niezastrzeżonych dla innych organów władzy. Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) mają osobowość prawną i zapewniony udział w dochodach publicznych. W polsce obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na: 16 województw składających się z 66 miast na prawach powiatu i 314 powiatów składających się z 2479 gmin.
Cities in Poland	Główne miasta
Biggest cities in Poland based on population are: Warszawa (1729119), Kraków (759800), Łódź (708554), Wrocław (633105), Poznań (546829), Gdańsk (461935), Szczecin (408105), Bydgoszcz (358614), Lublin (343144), Katowice (303314)	Największe miasta w Polsce według liczebności mieszkańców to: Warszawa (1729119), Kraków (759800), Łódź (708554), Wrocław (633105), Poznań (546829), Gdańsk (461935), Szczecin (408105), Bydgoszcz (358614), Lublin (343144), Katowice (303314)

Europe / Europa

Basic information	Informacje podstawowe
Europe is a continent that comprises the westernmost peninsula of Eurasia. It is generally divided from Asia by the watershed divides of the Ural and Caucasus Mountains, the Ural River, the Caspian and Black Seas, and the waterways connecting the Black and Aegean Seas.Europe is bordered by the Arctic Ocean to the north, the Atlantic Ocean to the west, the Mediterranean Sea to the south, and the Black Sea and connected waterways to the southeast.	Europa – część świata leżąca na półkuli północnej, na pograniczu półkuli wschodniej i zachodniej, stanowiąca wraz z Azją kontynent Eurazję. Nazwa Europy wywodzi się z greckiego słowa Εὐρώπη (Europe) i zwykle poprzez łacińską formę Europa weszło do niemal wszystkich języków świata. Etymologia samego terminu Εὐρώπη jest niejasna: być może pochodzi ono od εὐρωπός (europos) – „łagodnie wznoszący się”, albo od asyryjskiego ereb, „zachód”. Inne teorie wywodzą pochodzenia nazwy od semickiego słowa oznaczającego „ciemny”. Europa określana jest zwykle mianem kontynentu, co podkreśla jej odrębny od Azji charakter kulturowo-polityczny, jednak z geograficznego punktu widzenia określenie to jest nieścisłe. Niekiedy, także dla odróżnienia od Azji i przy zachowaniu tradycyjnej nazwy kontynent, Europę określa się (geologicznie poprawnym) mianem subkontynentu, tak jak Półwysep Indyjski.
Geography	Dane geograficzne
Europe is traditionally reckoned as one of seven continents. Physiographically, it is the northwestern peninsula of the larger landmass known as Eurasia (or Afro-Eurasia); Asia occupies the eastern bulk of this continuous landmass and all share a common continental shelf. Europe’s eastern frontier is delineated by the Ural Mountains in Russia. The southeast boundary with Asia is not universally defined, but the modern definition is generally the Ural River or, less commonly, the Emba River. The boundary continues to the Caspian Sea, the crest of the Caucasus Mountains (or, less commonly, the Kura River in the Caucasus), and on to the Black Sea. The Bosporus, the Sea of Marmara, and the Dardanelles conclude the Asian boundary. The Mediterranean Sea to the south separates Europe from Africa. The western boundary is the Atlantic Ocean. Iceland, though on the Mid-Atlantic Ridge and nearer to Greenland (North America) than mainland Europe, is generally included in Europe for cultural reasons and because it is over twice as close to mainland Europe than to mainland North America. There is ongoing debate on where the geographical centre of Europe falls. Area of Europe: 10,180,000 km2 (3,930,000 sq mi)	Powierzchnia Europy: to 10,5 mln km² (5,96 mln km², bez europejskiej części Rosji). Stanowi to w przybliżeniu 7% powierzchni lądowej kuli ziemskiej, jest to jeden z najmniejszych kontynentów, większy tylko od Australii. Pod względem geologicznym i fizycznogeograficznym Europa to północno-zachodnia część kontynentu Eurazji, którą można nazwać subkontynentem, natomiast uznanie jej za osobny kontynent ma uzasadnienie tylko kulturowe i historyczne. Rozciągłość równoleżnikowa: 5,6 tys. km (79°). Rozciągłość południkowa: 4,2 tys. km (35°). Długość wybrzeży: 38 tys. km Średnia wysokość terenu: 292 m n.p.m.
Languages of Europe	Języki w Europie
Not to be confused with Indo-European languages.Most of the languages of Europe belong to the Indo-European language family. This family is divided into a number of branches, including Romance, Germanic, Baltic, Slavic, Albanian, Celtic, Armenian and Hellenic (Greek). The Uralic languages, which include Hungarian, Finnish, and Estonian, also have a significant presence in Europe. The Turkic and Mongolic families also have several European members, while the North Caucasian and Kartvelian families are important in the southeastern extremity of geographical Europe. The Basque language of the western Pyrenees is an isolate unrelated to any other group, while Maltese is the only Semitic language in Europe with national language status.	Zdecydowana większość ludności Europy posługuje się językami z rodziny indoeuropejskiej. Trudno jest w sposób dokładny podać liczebność użytkowników poszczególnych języków z powodu dość częstej dwujęzyczności, a także z powodu migracji, które powodują, iż osoba posługująca się na co dzień określonym językiem nie traktuje go jako ojczysty. Innym powodem niemożności precyzyjnego ustalenia liczby posługujących się poszczególnymi językami jest zjawisko wypierania pewnych języków przez inne (np. szkockiego przez angielski czy prowansalskiego przez francuski).Także lista języków używanych w Europie jest trudna do ustalenia, gdyż w latach ostatnich istnieje tendencja do wyodrębniania nowych języków, dotychczas uznawanych za gwary w obrębie innego języka (w Polsce przykładem takiego zjawiska jest kwestia odrębności języka śląskiego).Poniższa lista obejmuje języki uznawane powszechnie do lat 70 i 80, bez języków, których istnienie jest postulowane od lat 90. (np. alzackiego czy sycylijskiego). Nie wymieniono także języków używanych przez populacje imigranckie, gdyż praktycznie każda większa grupa ludności świata posiada diasporę na terenie Europy, co powodowałoby, iż lista języków w Europie pokrywała by się z listą najważniejszych języków świata. Liczba mówiących jest podana w sposób przybliżony i dotyczy tylko użytkowników danego języka żyjących w Europie. Lista ta nie obejmuje także języków używanych na Kaukazie, gdyż powszechnie w polskiej geografii (inaczej niż w krajach anglosaskich) góry te uważa się za leżące w Azji.

European Union / Unia Europejska

Basic information	Informacje podstawowe
The European Union (EU) is an economic and political union of 28 member states that are primarily located in Europe. The EU operates through a system of supranational independent institutions and intergovernmental negotiated decisions by the member states. Institutions of the EU include the European Commission, the Council of the European Union, the European Council, the Court of Justice of the European Union, the European Central Bank, the Court of Auditors, and the European Parliament. The European Parliament is elected every five years by EU citizens.The EU traces its origins from the European Coal and Steel Community (ECSC) and the European Economic Community (EEC), formed by the Inner Six countries in 1951 and 1958, respectively. In the intervening years, the community and its successors have grown in size by the accession of new member states and in power by the addition of policy areas to its remit. The Maastricht Treaty established the European Union under its current name in 1993. The latest major amendment to the constitutional basis of the EU, the Treaty of Lisbon, came into force in 2009.The EU has developed a single market through a standardised system of laws that apply in all member states. Within the Schengen Area passport controls have been abolished. EU policies aim to ensure the free movement of people, goods, services, and capital, enact legislation in justice and home affairs, and maintain common policies on trade, agriculture, fisheries, and regional development.The monetary union was established in 1999 and came into full force in 2002. It is currently composed of 18 member states that use the euro as their legal tender. Through the Common Foreign and Security Policy, the EU has developed a role in external relations and defence. The union maintains permanent diplomatic missions throughout the world and represents itself at the United Nations, the WTO, the G8, and the G-20.With a combined population of over 500 million inhabitants, or 7.3% of the world population, the EU in 2012 generated a nominal gross domestic product (GDP) of 16.584 trillion US dollars, constituting approximately 23% of global nominal GDP and 20% when measured in terms of purchasing power parity, which is the largest economy by nominal GDP and the second largest economy by GDP (PPP) in the world. In 2012, the EU was awarded the Nobel Peace Prize.	Unia Europejska (skrót w języku polskim: UE) – gospodarczo-polityczny związek demokratycznych państw europejskich.Unia Europejska powstała 1 listopada 1993 na mocy podpisanego 7 lutego 1992, traktatu z Maastricht jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Korzenie współczesnej integracji europejskiej sięgają okresu powojennego i ograniczały się do 6 państw zachodnioeuropejskich. Państwa te tworzyły wiele form i mechanizmów współpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, których celem było wzmocnienie jedności między nimi. W 1993 r. nadrzędną wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymując nieznaną wcześniej hybrydową formułę sui generis.Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (w międzynarodowoprawnym tego słowa znaczeniu) funkcjonuje od 1 grudnia 2009. Równocześnie zastąpiła ona kilka form współpracy, w tym m.in. Wspólnotę Europejską.Proces integracji wykracza poza ściśle określone ramy geograficzne Europy. W określeniu europejskości Unii naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi.Początkiem powojennej integracji europejskiej było powstanie w 1952 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1958 r. została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza i to jej bezpośrednią następczynią jest Unia Europejska.Od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego, tj. 1 grudnia 2009, podstawę prawną funkcjonowania stanowią: Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integralną część Traktatów stanowią tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma też Karta praw podstawowych. Prawem wiążącym są też umowy międzynarodowe z państwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem acquis Unii są akty prawa wtórnego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy międzynarodowe.
Institutions of the European Union	Instytucje Unii Europejskiej
The European Council is an institution of the European Union. It comprises the heads of state or heads of government of the EU member states, along with the council’s own President and the President of the European Commission. The High Representative of the Union for Foreign Affairs and Security Policy takes part in its meetings. The European Council was established as an informal body in 1975; it became an official EU institution in 2009 when the Treaty of Lisbon entered into force.While the European Council has no formal legislative power, it is charged under the Treaty of Lisbon with defining \”the general political directions and priorities\” of the Union. It is thus the Union’s strategic (and crisis solving) body, acting as the collective presidency of the EU.The meetings of the European Council, commonly referred to as EU summits, are chaired by its president and take place at least twice every six months; usually in the Justus Lipsius building, the headquarters of the Council of the European Union in Brussels. The TEU provides that \”decisions of the European Council shall be taken by consensus\” and also that the \”Council shall act by a qualified majority except where the Treaties provide otherwise.\” In this case, qualified majority is specified further in Article 16(4) of the TEU:As from 1 November 2014, a qualified majority shall be defined as at least 55 % of the members of the Council, comprising at least fifteen of them and representing Member States comprising at least 65 % of the population of the Union.A blocking minority must include at least four Council members, failing which the qualified majority shall be deemed attained.	Rada Europejska (fr. Conseil européen, ang. European Council) – instytucja (na mocy Traktatu z Lizbony) Unii Europejskiej mająca za zadanie wyznaczanie ogólnych kierunków rozwoju Unii i jej priorytetów politycznych.Radę Europejską tworzą szefowie rządów państw członkowskich i prezydenci Francji i Finlandii (choć zwykle towarzyszą im też premierzy) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji, przy czym Przewodniczący Rady Europejskiej musi pochodzić spoza grona Rady Europejskiej. Obecnie jest nim Donald Tusk.[potrzebne źródło] Rada Europejska zbiera się co najmniej 4 razy w roku, na dwóch formalnych i dwóch nieformalnych, krótkich, zwykle dwudniowych posiedzeniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie formalne spotkania Rady odbywają się w Brukseli.
The European Parliament (abbreviated as EU Parliament or the EP) is the directly elected parliamentary institution of the European Union (EU). Together with the Council of the European Union (the Council) and the European Commission, it exercises the legislative function of the EU. The Parliament is composed of 751 (previously 766) members, who represent the second largest democratic electorate in the world	Parlament Europejski jest jednoizbowy i reprezentuje obywateli państw należących do Unii. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. Parlament Europejski liczy obecnie (na mocy Traktatu z Lizbony) 750 członków (deputowanych) plus przewodniczący, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia „europarlamentarzysta” lub „eurodeputowany”, natomiast oficjalne określenie brzmi: „poseł do Parlamentu Europejskiego”.
The European Commission (EC) is the executive body of the European Union responsible for proposing legislation, implementing decisions, upholding the Union’s treaties and day-to-day running of the EU.The Commission operates as a cabinet government, with 28 members of the Commission (informally known as \”commissioners\”). There is one member per member state, though members are bound to represent the interests of the EU as a whole rather than their home state. One of the 28 is the Commission President (currently José Manuel Durão Barroso) proposed by the European Council and elected by the European Parliament. The Council then appoints the other 27 members of the Commission in agreement with the nominated President, and then the 28 members as a single body are subject to a vote of approval by the European Parliament. The first Barroso Commission took office in late 2004 and its successor, under the same President, took office in 2010.The term \”Commission\” is used either in the narrow sense of the 28-member College of Commissioners (or College) or to also include the administrative body of about 23,000 European civil servants who are split into departments called Directorates-General and Services. The usual procedural languages of the Commission are English, French and German.The Members of the Commission and their \”cabinets\” (immediate teams) are based in the Berlaymont building of Brussels.	Komisja Europejska (niem. Europäische Kommission, fr. Commission européenne, ang. European Commission) – organ wykonawczy Unii Europejskiej będący instytucją odpowiedzialną za bieżącą politykę Unii, nadzorujący prace wszystkich jej agencji i zarządzającą jej funduszami. Komisja posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną w zakresie prawa unijnego oraz jest uprawniona do wydawania rozporządzeń wykonawczych (ang. Comission Regulation). Jej główną siedzibą jest Bruksela.Funkcjonowanie komisji jest wzorowane na rządzie gabinetowym[potrzebne źródło], a 28 komisarzy odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Parlament Europejski na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest José Manuel Barroso, w 2009 roku został wybrany na drugą kadencję). W potocznym rozumieniu termin „Komisja Europejska” może także oznaczać całą administrację podległą 28 komisarzom. Obecnie pracuje w niej około 25 tys. urzędników.Komisja Europejska jest odpowiedzialna tylko przed Parlamentem Europejskim, a w historii nie było przypadku jej odwołania, mimo bliskości wskutek zainicjowanego przez parlament w 1999 śledztwa w sprawie korupcji, nepotyzmu i niegospodarności Komisji.
The Council of Europe is an international organisation promoting co-operation between all countries of Europe in the areas of legal standards, human rights, democratic development, the rule of law and cultural co-operation. It was founded in 1949, has 47 member states with some 800 million citizens, and is an entirely separate body from the European Union (EU), which has 28 member states. Unlike the EU, the Council of Europe cannot make binding laws. The two do however share certain symbols such as the flag and the anthem.The best known bodies of the Council of Europe are the European Court of Human Rights, which enforces the European Convention on Human Rights, and the European Pharmacopoeia Commission, which sets the quality standards for pharmaceutical products in Europe. The Council of Europe’s work has resulted in standards, charters and conventions to facilitate cooperation between European countries.Its statutory institutions are the Committee of Ministers comprising the foreign ministers of each member state, the Parliamentary Assembly composed of MPs from the parliament of each member state, and the Secretary General heading the secretariat of the Council of Europe. The Commissioner for Human Rights is an independent institution within the Council of Europe, mandated to promote awareness of and respect for human rights in the member states.The headquarters of the Council of Europe are in Strasbourg, France, with English and French as its two official languages. The Committee of Ministers, the Parliamentary Assembly and the Congress also use German, Italian, and Russian for some of their work.	Rada Europy (ang. Council of Europe, fr. Conseil de l’Europe) – międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu takich jak Armenia czy Azerbejdżan. Jej głównym celem jest „osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny” (art. 1a Statutu Rady Europy). Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.Rada Europy powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.Rada Europy jest często mylona z instytucjami Unii Europejskiej: Radą Europejską i Radą Unii Europejskiej, a niekiedy nawet z samą Unią Europejską.